‘Controllers moeten zich gaan bezinnen, omdat we in een tijd leven waarin hun functie té belangrijk is geworden,’ betoogt Jeroen Smit, auteur van onder andere De Prooi en Het grote gevecht. ‘De afgelopen 30 jaar is het denken in termen van meetbaar, controleerbaar, uitrekenbaar heel belangrijk – misschien wel té belangrijk – geworden. Maar het gaat in de wereld niet om geld verdienen.’
bron: CMweb.nl
door: Anja Jalink
In deze VUCA-wereld, met grote vraagstukken als het klimaat en de verschillen tussen arm en rijk, moeten we bij onszelf te rade gaan zegt Jeroen Smit. ‘Wat is mijn rol? Een bedrijf dat zegt dat het op de wereld is om geld te verdienen, heeft geen bestaansrecht. Het gaat erom dat je bedenkt waaróm je er bent: schoenen maken, bloemen verkopen, diensten verlenen. Geld verdienen is een middel, geen doel.’ Dat is even schrikken, want geld kunt je in rekensommen vatten: marges, winst, verlies. Alles is te vatten in een spreadsheet – het instrumentarium van de financial. ‘Maar zelfs controllers moeten bij zichzelf te rade gaan: wat is mijn rol. Ben ik verantwoordelijk voor de cijfers en dat ze kloppen? Ja, zeker, maar dat is wel een afgeleide.’
Iedereen is verantwoordelijk
‘De organisatie moet in staat gesteld worden de wereld een beetje beter te maken,’ meent Smit. ‘Dat klinkt heel theatraal. Maar dat is wel de kern. De oplossing voor de toestand in de wereld is dat wij ons er allemaal verantwoordelijke voor voelen. Dat we eerlijk antwoord gaan geven op de vraag: hoe kan ik daaraan bijdragen? En dat begint met het antwoord op de vraag wat is mijn doel? Juist controllers moeten daarmee aan de slag, want zolang zij zich blijven verschuilen achter spreadsheets, helpen ze niet. Frustreren ze dat proces.’
Maak het meetbaar
Financials moeten dus hun uiterste best doen om dingen concreet te maken die moeilijk meetbaar zijn, maar waarvan we allemaal voelen dat die enorme consequenties gaan hebben, zoals klimaatverandering. ‘Wat is onze co2-uitstoot? Je kunt natuurlijk wachten op regelgeving, maar je kunt ook zeggen: ik ga met controllers uit de branche kijken waar we staan en wat we kunnen doen. Vanuit de opwinding dat je wilt dat de wereld beter wordt, kun je handen en voeten geven. Door te kijken ‘waar kan ik het meetbaar maken?’ Want op het moment dat je iets meetbaar maakt, kun je eraan werken om het te verbeteren. Kun je het meenemen in de plannen.’
Zoek alternatieven
Smit noemt een bedrijf als Shell. ‘Uit allerlei metingen wordt duidelijk dat het onmogelijk is alle olie die er is uit de grond te halen. Als je dat weet, moet je die waarde in mindering brengen op de waarde van het bedrijf.’ Maar ook dichter bij huis. ‘Je kunt kijken naar je wagenpark, naar je eigen kantine, naar de hoeveelheid plastic die je gebruikt. Je kunt zoeken naar dingen waar je iets mee kunt. Er is uitgerekend dat er in 2050 meer plastic in de oceaan zit dan vis. Dat lijkt geen goed idee,’ betoogt Smit. ‘Ga dus bij jezelf te rade. Wat gebeurt er in onze kantine? Ga op zoek naar alternatieven. Vaak levert het ook nog besparingen op. Dat brengt iets in beweging.’
Spagaat tussen persoonlijke en professionele integriteit
Er zit een gat tussen professionele en persoonlijke integriteit. Als vader of moeder hang je andere waarden aan, dan als controller op je bedrijf. Dat is een spagaat. ‘De meeste mensen zetten op kantoor hun persoonlijke pet af en zetten hun professionele pet op (opdracht is opdracht!). En dan doen ze precies het tegenovergestelde wat ze thuis hun kinderen hebben uitgelegd. Dat moet allemaal onder één noemer komen. Dat betekent dus dat je op je werk moeten zeggen: we moeten niet minder belasting gaan betalen, we moeten meer belasting gaan betalen. Dan kan er meer geld naar infrastructuur en naar onderwijs. Dat is goed voor de samenleving!’
Uw nuchterheid komt van pas
Jeroen Smit heeft de afgelopen jaren op de cm: Nationale Controllersdag al vaak laten weten dat hij wel een fan is van de controller. Ook nu ziet hij een belangrijk rol voor hen weggelegd. ‘De nuchterheid van de controller komt ook hier weer goed van pas. Je inspireert andere mensen en je verruimt je verantwoordelijkheid. De milieubelasting van je bedrijf kun je gewoon in kaart brengen. Dat is best ingewikkeld, maar niet onmogelijk. Pak de 17 sustainable development goals en kijk waar je op scoort. Ieder bedrijf heeft zo 2 of 3 goals waarmee ze aan de slag kunnen. Als jij je directie daar op wijst, dan maak je iets wakker. Dan zet je iets in beweging. Langzaam maar zeker ontstaat de behoefte om dat in cijfers uit te drukken.’
Lange-termijnfocus
Bestuurders neigen ernaar heel erg op de korte-termijnresultaten te sturen. Als controller kun je helpen om die korte-termijnfocus te veranderen in een lange-termijnfocus. ‘Maak inzichtelijk dat veel winst op de korte termijn, schadelijk is voor de winst op de lange termijn. Breng in kaart hoe dat kan. Dat het verstandig is om je aandeelhouders uit te leggen dat je de komende jaren minder winst gaat maken, maar dat je heel veel geld gaat investeren in nieuwe duurzame producten. Ontstaat er straks vraag naar duurzame producten, dan staan jullie al vooraan in de rij. Ga dat gesprek aan. Je kunt niet in je eentje de hele wereld verbeteren, maar je kunt wel je eigen bijdrage leveren. Want je bent medeverantwoordelijk. Als mens en als controller.’
